Stary Cmentarz Parafialny w Fajsławicach to obiekt o wyjątkowej wartości kulturowej, historycznej, przyrodniczej dla społeczności lokalnej obszaru dawnej parafii i gminy Fajsławice (stanowiącego dziś 3 odrębne parafie: Fajsławice, Siedliska, Oleśniki). To najwartościowszy, najbardziej cenny z wielu względów skrawek naszej historycznej „Ziemi Fajsławickiej”.
Jego współczesna historia wiąże się ściśle z historią tworzonej od 1757 roku parafii Fajsławice, drewnianym kościółkiem na tej „Ariańskiej Górze” który w 1788 r. przez nieostrożność sług kościelnych od pozostawionej zapalonej świecy „zgorzał”, dalszej historii parafii aż do chwili obecnej. Do 1946 roku w którym rozpoczęto grzebanie zmarłych na cmentarzu parafialnym „nowym”, był jedynym miejscem pochówku fajsławickich parafian przez okres niemal trzech stuleci.
Jak pisał o nim w 1845 r. ks. Karol Boniewski długoletni proboszcz parafii Fajsławice, zasłużony historyk diecezji lubelskiej, pierwszy z pochowanych na tym cmentarzu Fajsławickich kapłanów - „sama przyroda się siliła aby upiększyć to miejsce...”. Tak jest w rzeczywistości, gdyż „góra cmentarna” otoczona jest ze wszystkich niemal stron bagnistymi lasami, podtopionymi nieużytkami z przepływającymi przez nie strumieniami i rzeką Marianką. Cmentarz porastają stare drzewa, pośród których jak wykazał to Andrzej Kasprzak z Lublina znajdują się ślady ponad 2 tysięcy grobów. Wiele z nich to bezimienne groby ziemne, ale kilkaset grobów utrwalonych jest bardzo różnymi tak co do wykonania jak i stanu zachowania pomnikami, z których nawet kilkadziesiąt o znaczącej wartości historycznej bądź architektonicznej wymaga podjęcia nad nimi prac renowacyjnych.
Cały obiekt Cmentarza Parafialnego Starego w Fajsławicach jako „wpisany do ewidencji zabytków”, obejmowany jest nadzorem konserwatorskim Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Lublinie Delegatury w Chełmie.
Teraz najkrócej jak można o naszych wspólnych ze Szkołą Podstawową i Gimnazjum w Fajsławicach „kwestach cmentarnych”. Za ciężko pozyskane wrzucane nam do puszek w 12 kwestach cmentarnych „wdowie grosze”, których się jednak sumarycznie trochę uzbierało - udało nam się dotychczas m. in.: utwardzić wejście na cmentarz kamienną drogą, przeprowadzić renowację żeliwnych ogrodzeń pomników płk. Józefa Czerwińskiego, i ks. Antoniego Studzińskiego, wystawić nowy pomnik na grobie powstańca styczniowego Wincentego Gostkowskiego… To może niewiele, ale dobra wiadomość dla tych co o tym nie wiedzieli jest taka, że po 8 latach przerwy w roku ubiegłym 2018 wróciliśmy do kwestowania. Pomoc ks. kan. Andrzeja Domańskiego nowego od lipca 2018 r. proboszcza parafii Fajsławice i naszych partnerów nauczycieli i uczniów Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Fajsławicach przyniosła wspaniały efekt. W tej naszej XIII kweście cmentarnej uzyskaliśmy rekordową kwotę prawie 7200 zł. To jak na warunki wiejskie bardzo dużo, za co dziękujemy tak ofiarodawcom jak i kwestarzom. Za środki te jak już pisaliśmy w folderze „o nas”, zakładce „sprawozdanie merytoryczne 2018” przeprowadzimy renowację bardzo zniszczonego żeliwnego pomnika zm. w 1877 r. ks. kan. Antoniego Studzińskiego oraz dofinansujemy renowację pomnika z czarnego granitu zm. w 1914 r. prof. Teodora Opęchowskiego. Więcej informacji o tych dwóch renowacjach zamieszczać będziemy w folderze „zamierzenia”, zakładce „odnowa pomników”.
Renowacja pomników
Za środki pozyskane z przeprowadzonej w 2018 roku XIII kwesty cmentarnej z początkiem maja 2019 roku rozpoczęto renowację na Starym Cmentarzu Parafialnym Rzymskokatolickim w Fajsławicach jednoczesną renowację dwóch nagrobków.
Pierwszy z nich to znajdujący się nieopodal Kaplicy Florkowskich nagrobek Teodora Opęchowskiego zmarłego w 1914 r. w Berlinie profesora medycyny Uniwersytetu Charkowskiego, przyjaciela właściciela majątku Fajsławice Józefa Florkowskiego. Życiorys prof. Opęchowskiego i jego wkład do światowej medycyny znaleźć można w licznych publikacjach, naszych książkach, Wikipedii. Wystawiony na kamiennym sklepieniu łukowym z kamienną podmurówką ciężki granitowy obelisk nie tylko się rozsunął, ale groziło jego zawalenie z uszkodzeniem stropu łukowego. Nadto zdewastowane zostało otoczenie obelisku, z ogrodzenia pomnika skradzione zostały solidne, żeliwne łańcuchy widoczne na starszych fotografiach. Sam granitowy obelisk wykonany został w firmie kamieniarskiej Franczeski Katto w Charkowie najprawdopodobniej za środki własne rodziny zmarłego.
Podczas prowadzonej XIII kwesty cmentarnej Pani Krystyna Guz z domu Ruszniak pochodząca z Woli Idzikowskiej mieszkająca w pobliżu Piask poinformowała Adama Polskiego, że w Warszawie mieszka prawnuk Teodora Opęchowskiego znany jej osobiście p. Jacek Dobrowolski. Ku naszej radości Pan Jacek również był i jest bardzo zainteresowany renowacją nagrobka swojego sławnego pradziadka. Bardzo dziękujemy w tym miejscu Panu Jackowi Dobrowolskiemu, za to zainteresowanie i udzielone wsparcie finansowe w kwocie 2 tys. zł, także zachęcenie Warszawskiego Towarzystwa Lekarskiego, Oddziału PTL do wsparcia renowacji ich dawnego, sławnego członka też w kwocie 2 tys. złotych. W wyniku wspólnych uzgodnień powierzono przeprowadzenie prac renowacyjnych firmie Profil kamieniarstwo - Bogdan Dumała z Lublina. Szacunkowy koszt renowacji w/w nagrobka wraz z ogrodzeniem z żeliwnymi łańcuchami oceniony został 25.05.2019 r. na ok. 9 tys. złotych. Oznacza to, że nasz wkład do zadania wynosić będzie ok. 5 tys. zł, i jeżeli chcemy aby pomnik był z łańcuchami musimy pozyskać na to dodatkowe do tych z kwesty cmentarnej środki finansowe.
Renowacja drugiego z odnawianych pomników zm. w 1877 r ks. kan. Antoniego Studzińskiego proboszcza fajsławickiej parafii w latach 1870 – 1877 (po ks. Karolu Boniewskim), powierzona została w maju 2019 roku firmie: Odlewnia żeliwa - Antoni Wąsala z Kol. Prawiedniki k. Lublina. Wykonawca zamierza sporządzić nowe odlewy identyczne jak stare, bardzo silnie skorodowane grożące zawaleniem się pomnika z ciężkim krzyżem – i na miejscu po kolei wmontowywać jej w miejsce starych. Szacunkowy koszt renowacji z czyszczeniem i malowaniem pozostałych elementów pomnika oraz żeliwnego ogrodzenia to kwota ok. 4 tys. złotych.
W całości pochodzić ona będzie ze środków pozyskanych w XIII kweście cmentarnej z 2018 roku, przeprowadzonej po 8 wcześniejszych latach braku kwest cmentarnych – dzięki zgodzie, współpracy i pomocy nowego proboszcza Parafii Fajsławice ks. kan. Andrzeja Domańskiego oraz udzielonej nam pomocy przez Szkołę Podstawową i Gimnazjum w Fajsławicach. No i oczywiście, przede wszystkim dzięki hojności wielu setek osób, naszych wszystkich wspaniałych darczyńców – którym za wykazaną hojność bardzo dziękujemy, zapewniając że pozyskiwane od Was pieniądze będziemy zawsze racjonalne wydatkować.
